De Westlandse politiek was een weekje landelijk nieuws. Mede dankzij de komkommerperiode, dat wel. De gemeenteraad werd door het College van B&W in allerijl teruggeroepen van vakantie om een geheim besluit te nemen. Van tevoren was alleen bekend dat het om een urgente ruimtelijke kwestie rondom de ‘huisvesting van arbeidsmigranten’ ging. Terug van vakantie werd door de raadsleden eerst even flink geprotesteerd tegen de gang van zaken, maar werd het geheime voorstel vervolgens ruimschoots aangenomen. De volgende ochtend werd iets meer duidelijk over het raadsbesluit. In het lokale krantje werd gepubliceerd dat de gemeenteraad een ‘voorbereidingsbesluit’ had genomen dat toezag op een stuk te ontwikkelen industriegebied (Honderdland).
Maar wat is nu een ‘voorbereidingsbesluit’, waarom is het hier ingezet en vooral, wat ging er mis? Allereerst een korte toelichting op de functie van het bestemmingsplan.
Bestemmingsplan
De gemeente heeft voor elk stuk grond in een bestemmingsplan bepaald wat het toegestane gebruik daarvan is. Zo heeft het betreffende stuk grond in het bestemmingsplan de bestemming ‘Gemengd’. Volgens de regels behorende bij het bestemmingsplan (Honderdland fase 2) zijn die gronden onder meer bestemd voor horecabedrijven en een congrescentrum. Ieder bouwwerk dat men wil op deze grond wil bouwen moet passen binnen die omschrijving. Iedere aanvraag die past binnen de bestemming, móet vervolgens ook worden verleend. Op grond van het ‘limitatief-imperatieve stelsel’ móet de vergunning namelijk worden verleend indien de aanvraag (i) past binnen het bestemmingsplan, voldoet aan (ii) de bouwverordening, (iii) het Bouwbesluit en (iv) de redelijke eisen van welstand. Het college heeft hier géén beleidsvrijheid in.
Voorbereidingsbesluit
De gemeenteraad kan een voorbereidingsbesluit nemen. Dit houdt in dat voor een gebied een bestemmingsplan in voorbereiding is. Zo lang het voorbereidingsbesluit van kracht is, geldt een aanhoudingsplicht voor bouwactiviteiten. Dit betekent dat bouwvergunningen die passen binnen het van kracht zijnde bestemmingsplan tóch nog niet mogen worden verleend. Het gebied wordt maximaal één jaar planologisch bevroren. Het voorbereidingsbesluit wordt van kracht de dag ná publicatie in Staatscourant, ruimtelijkeplannen.nl en het lokale krantje.
Mogelijk nieuw Polenhotel
Het bestemmingsplan biedt ruimte om er een congrescentrum en horecabedrijven te vestigen (waaronder een hotel). De gemeente heeft hier ongetwijfeld een luxueus 5-sterrenhotel mee op het oog gehad. De omschrijving in het bestemmingsplan was echter dusdanig breed gelaten, dat een initiatiefnemer hier kansen zag om een polenhotel te vestigen. Het was al langere tijd in (voor)overleg met gemeente. De gemeente werkte tegen aangezien de raad al eerder heeft uitgesproken arbeidsmigranten zo gespreid mogelijk te willen huisvesten. En aan de andere kant van Honderdland staat al een polenhotel. De verantwoordelijk wethouder constateerde rijkelijk laat en tijdens het reces dat er een ‘gat’ in het bestemmingsplan zat en er een ongewenste ruimtelijke ontwikkeling op stapel stond. Zij riep vervolgens de raad met spoed terug van vakantie om een voorbereidingsbesluit te nemen en het gebied zo snel mogelijk te bevriezen. De procedure was met geheimzinnigheid omgeven teneinde de initiatiefnemer niet te alarmeren. De geheimzinnigheid had echter het tegenovergestelde effect.
Wat ging er mis?
De initiatiefnemer was natuurlijk niet van gisteren. Zodra hij hoorde dat de gemeenteraad terug werd geroepen van vakantie wegens een ruimtelijk probleem op het gebied van de huisvesting van arbeidsmigranten moet hij nattigheid hebben gevoeld. Zeker toen op woensdagmorgen in de krant stond dat er een voorbereidingsbesluit was genomen voor het gebied waar hij wilde bouwen. En toen diezelfde dag, tegen de geheimhoudingsverklaring in, gemeenteraadsleden tegen de pers uitweidden dat het besluit was genomen om een ongewenst polenhotel tegen te houden, kan niet anders dan dat de initiatiefnemer wist wat hem te doen stond. Zelfs zonder loslippige gemeenteraadsleden had hij moeten weten dat hij nog snel een vergunningsaanvraag moest indienen voordat het besluit op vrijdag van kracht werd. En zo geschiedde.
Had het beter gekund?
Achteraf roepen veel mensen dat het een blamage was en het Westland landelijk voor schut is gezet. Maar had het beter gekund?
De wethouder wist al langere tijd dat er minimaal 1 initiatiefnemer van plan was om binnen niet al te lange tijd een vergunningsaanvraag in te dienen. De initiatiefnemer wist dat de gemeente zijn plan eigenlijk niet zag zitten, maar het tegelijkertijd (zonder ingrijpen van de gemeenteraad) niet kon weigeren. Als de verantwoordelijk wethouder pas na het reces een (geheim) voorbereidingsbesluit door de gemeenteraad had laten nemen, was de hele raad over haar heen gevallen dat ze zo lang heeft gewacht. Als er in de tussentijd vergunningsaanvragen zouden zijn ingediend, zou het merendeel van de gemeenteraad furieus zijn geweest. Er moest dus snel gehandeld worden, en het liefst zo stil mogelijk. Het eerste lukte, het tweede niet. De wethouder koos voor de minst slechte optie, maar ook deze pakte niet uit zoals gehoopt.
Dit gemeentelijk spektakel had voorkomen kunnen worden als nog vóór het reces (en daarmee zonder landelijke aandacht), in het geheim een voorbereidingsbesluit was genomen. Maar zelfs dan bestaat er (met deze raad) kans op lekken. Een redelijk ingevoerde en oplettende initiatiefnemer had het college altijd de pas af kunnen snijden.
De enige manier waarop dit spektakel helemaal had kunnen worden voorkomen, is als de gemeenteraad in de eerste plaats een duidelijk bestemmingsplan had vastgesteld. Desnoods met een expliciete regel waarin huisvesting van arbeidsmigranten als strijdig wordt gezien.
mr. J. (Jeanin) Bouwman-Treffers (treffers@taurusadvocaten.nl)